Çin Cumhuriyeti
Çin Cumhuriyeti ya da gayrıresmi adıyla Tayvan, (Çince: 中華民國; pinyin: Zhōnghuá Mínguó), Tayvan Adası ile Penghu, Kinmen, Matsuve bazı diğer adacıklarda yerleşik, pek çok ülke tarafından tanınmayan Uzakdoğu ülkesi. 1912'de bugünkü Çin Halk Cumhuriyetitopraklarında kurulan ülke Birleşmiş Milletler üyesiydi. Tayvan da dahil olmak üzere çevre adaları II. Dünya Savaşı sonrasında sınırları içerisine dâhil etmişti. 1949 yılındaki Çin İç Savaşı'nı Çin Nasyonal Partisi'nin kaybetmesi üzerine ülke Çin Komünist Partisi yönetimine girdi ve komünist parti tarafından Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) kuruldu. Çin Nasyonal Partisi lideri Çan Kay Şek Tayvan adasına kaçtı ve Çin Cumhuriyeti'nin burada devam ettiğ
Tarihi
ini dünyaya ilan etti.
1949 yılındaki bu yeniden kuruluş başta Batılı ülkeler olmak üzere dünya devletlerinin çoğunluğu tarafından kabul gördü. 1971 yılına gelindiğinde değişen dünya dengeleri nedeniyle Çin Cumhuriyeti (Tayvan) Birleşmiş Milletler'den çıkarıldı ve yerine ÇHC dahil edildi. Günümüzde Çin Cumhuriyeti, sadece 23 ülke tarafından tanınmaktadır; ancak birçok ülke gayrıresmi olarak ekonomik ve kültürel ilişkilerde bulunur. Günümüzde Çin ifadesi genellikle Çin Halk Cuhuriyeti'ni ifade etmek için kullanılırken Çin Cumhuriyeti'ne ise Tayvan denmektedir. Bunun yanında Tayvan, uluslararası kuruluşlara Çin Taypesi (Chinese Taipei) adı ile üye olmuştur. Nüfusunun %90'ından fazlası Han Çinlisi olan bu ada Çin Halk Cumhuriyeti ile yoğun ticari ilişkilerde bulunmakla birlikte kıta devleti ile karşılıklı silahlanma durumu da söz konusudur. Tayvan'ın en fazla mal ihraç ettiği ülke ÇHC olmasına rağmen bağımsızlık ve tanınma çabaları ile BM üyeliği istekleri ÇHC'nin veto ve tehditleri ile karşılaşmaktadır.[2]
Çin Komünist Partisi'nin kurulması[değiştir | kaynağı değiştir]
Rusya'daki Bolşevik devrimin başarısından cesaret alan bir grup aydın 1921'de Çin Komünist Partisi'ni kurmuştur. Üyeleri arasında Zhou En Lai ve Mao Zedong gibi daha sonradan büyük önem kazanacak olan isimler bulunmaktadır. ÇKP ile Sun Yat-sen'in Kuomingtang'ı arasında ilişkiler başlarda iyi olsa da 1925'te Yat-sen'in ölmesiyle bu ilişkiler bozulmuştur. Yat-sen'in yerine geçen Çan Kay Şek, ÇKP'nin aksine Batıya yaklaşmaktan yana olduğu için iki parti karşı karşıya gelmiştir. Bir komünist ihtilalinden korkan Çan Kay Şek önce davranmış olmak için 1927'de birçok komünisti öldürtmüştür. Bu gerilim ülkeyi milliyetçiler ve komünistler arasında uzun bir iç savaşa sürüklemiştir.[4]
1931 yılında komünistler Jiangxi eyaletinin Ruijin kentinde bir Çin-Sovyet hükümeti kurdular. Çan Kay Şek'in sürekli saldırılarına hedef olan eyalette eşit olmayan şartlarda gerçekleşen çatışmalarda 1934'te komünistler iyice zor duruma düşmüşlerdir. Bu yenilgi durumu Mao'nun Çin'e uygun olmayan Sovyet yöntemleri bırakıp kendilerine özgü yöntemler yaratmaları gerektiği fikriyle ön plana çıkmasını sağlamıştır. Mao çoğunluğun köylü olduğu Çin'de kentlerden vazgeçip hareketi kırsal kesime taşımıştır. Kırsal gerilla taktikleri uygulamaya başlayan Mao 1934'te, 90,000-100,000 askerle uzun sürecek bir harekat başlatmış, bir yandan milliyetçilerle bir yandan da yerel beylerle savaşarak 1936'da sadece birkaç bin askerle Yenan'a ulaşmıştır.[5]
Japon İşgali
Bu arada, İmparator Hirohito yönetiminde gittikçe güçlenen ve emperyalist hedefleri doğrultusunda Çin'in kuzey bölgesi Mançurya'yı ele geçirmek isteyen Japonya, 1936yılında[kaynak belirtilmeli] Çin'i işgale başlar. Kısa sürede Mançurya'yı kontrol altına alan ve Mançuko adıyla kendisine bağlı uydu bir devletçik kuran Japonlara karşı bir halk direnişi başlar. Bu bağımsızlık savaşını örgütleyen Mao Zedung önderliğindeki Çin Komünist Partisi halk içerisinde taraftar toplar. 1941 yılında İngiltere ve ABD savaşa Çin'in yanında girer.1945 yılında Japonya'ya atılan atom bombaları sonucu Japonlar'ın çekilmesiyle savaşın sona ermesini takiben komünistler ve milliyetçiler arasındaki gerilim yeniden ortaya çıkar.
Çin-Japon Savaşı özellikle ÇKP'nin işine yaramıştır. Japon askerlerden kalan silahlar sayesinde düzenli bir ordu haline gelen komünist kuvvetleri, Sovyetlerin de Mançurya'ya yardıma gelmesiyle daha zengin eyaletlerde de etkilerini arttırmaya başlamışlardır. 1948'den itibaren Mao taktik değiştirir ve hem askeri gücüyle hem de halkçı politikalarla kısa sürede ülkede kontrolü eline alır. 1949'da önce Pekin'i daha sonra diğer birçok önemli şehri eline geçiren Mao, 1 Ekim 1949'da Çin Halk Cumhuriyeti'ni kurar.
Bağımsızlık savaşında ÇKP'yi cephe gerisinden vurarak ülke savunmasında zayıflık yaratan Kuomingtang yönetimi, daha sonra arkasına ABD'yi alarak halkın tepkisini çekmeye devam eder. Halk desteğinden yoksun kaldıkça otoritesini korumak için antipatik girişimlere yönelen Çan Kay Şek önderliğindeki parti yönetimi 1949 yılında kesin yenilgiye uğrar. Formoza adasına (Tayvan) kaçan Çan Kay Şek ise burada 1928 Çin Cumhuriyeti'nin devamı olduğu iddiasıyla ayrılıkçı bir hükümet kurar.
Uluslararası ilişkiler
Günümüz itibariyle aşağıdaki 23 ülke Çin Cumhuriyetini tanımaktadır ve resmî diplomatik ilişkilerde bulunmaktadır. Tarihler ilişkilerin başladığı veya sürekli olduğu dönemleri, yıldız işareti (*) Taipei'de büyükelçiliği olan ülkeleri belirtir:
Afrika (4 devlet)
Avrupa (1 devlet)
Okyanusya (6 devlet)
| Orta, Güney Amerika ve Karayipler (12 devlet)
|
Bunların haricinde aralarında ABD, AB üyesi ülkelerin çoğu ve Türkiye'nin de bulunduğu 47 devlet Tayvan ile ekonomik ve kültürel ilişkiler kurmaya devam ederler. Bu ülkelerin pek çoğu Tayvan'da büyükelçilik benzeri, ekonomik ve kültürel ilişkilerin gerçekleştirildiği ofisler bulundururlar.
| Çin tarihi | |||
 | |||
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder